เรื่องนี้ผมเขียนรวบรวมจากคำถามในหลายๆ ครั้ง เรื่องลัคนาในโหราศาตร์ไทย ไม่ตรงบ้าง ผิดบ้าง ฯ เลยรวมเขียนอธิบายทีเดียวครับ ผมจะพูดในมุมทฤษฏี ไม่ได้บอกว่าลัคนาแบบไหนดีไม่ดี ถนัดใช้แบบไหนก็ใช้แบบนั้นครับ
"ลัคนาคือ จักราศีทางทิศตะวันออก ณ เวลาประสงค์" หมายถึง ณ. วันเวลา สถานที่ที่ต้องการ สมมุติว่าเราไปยืนตรงนั้น แล้วมองไปตรงขอบฟ้าทิศตะวันออก เห็นราศีอะไร กี่องศานั่นคือ ราศีลัคนา แม้จะเป็นกลางวันมองไม่เห็นกลุ่มดาวเพื่อเทียบตำแหน่ง แต่ก็สามารถคำนวณออกมาได้ ทุกหลักทุกแนวคิด การคำนวณลัคนาพยายามหาค่าสมผุสตำแหน่งตรงนี้
ในส่วนการวางลัคนา ในโหราศาสตร์ไทยมีการวางลัคนา หลายแบบ หลายวิธี แต่ละสำนัก ตำราหรือครูบาอาจารย์อาจมีกฏเกณฑ์เงื่อนไข วิธีใช้ใช้ต่างกัน ในเวบผลคำนวณลัคนาที่ได้ต่างอาจจากลัคนาแหล่งอื่น ๆ พิจารณาดังนี้
☉ ปฏิทินจะมี 2 แบบ ปฏิทินโหรฯ สุริยยาตร์ กับ ปฏิทินโหรฯ นิรายนะวิธี อายนางศที่นิยมใช้ ถ้าใช้ ลาหิรี ก็ต้องเลือกให้ตรงกันครับ
☉ แบบลัคนามีให้เลือก 7 แบบ นิยมใช้อยู่ 2-3 แบบ ก็ต้องเลือกให้ตรงกัน เลือกต่างก็ได้ผลต่างครับ ผูกดวงเสร็จ จะมีลิงค์ "ปฏิทิน/ลัคนา" อยู่ที่เมนูด้านขวา (หรือคลิ๊กที่ icon ลัคนา สีแดง ๆ ด้านบน) หน้านี้จะเปรียบเทียบ ปฏิทิน ลัคนา ให้ทุกแบบว่า เลือกแบบไหนลัคนนาอยู่ราศีไหนกันบ้าง มีคำอธิบายภาคคำนวณหมายเหตุอย่างละเอียดครับ
☉ ถ้าเลือกข้างต้นตรงกัน จุดสำคัญอีกอย่าง ที่ทำให้สมผุสลัคนา ต่างจากแหล่งอื่น ๆ คือพิกัด ทั่วไปลัคนาจากแหล่งอื่น ๆ ถ้าเลือก กรุงเทพ หรือ เขตพระนคร กรุงเทพ ส่วนใหญ่ใช้พิกัดมาตรฐาน คือ Lat: 13N45 , Long : 100E31 ถ้าเทียบแผนที่ Google จริงพิกัดนี้จะอยู่ตรง แยกกษัตริย์ศึก ใกล้ ๆ โรงพบาบาลหัวเฉียว ผูกดวงกำเนิดก็เช่นกัน ถ้าเลือก กรุงเทพ สถานที่เกิดที่ใช้คำนวณจริง ๆ จะเป็นแยกกษัตริย์ศึกทั้งหมด จริง ๆ อาจไม่กระทบองศาลัคนามากเพราะ กรุงเทพ พื้นที่ขนาดเล็ก แต่ในหลักการคำนวณไม่ควรเป็นแบบนั้น สถานที่เกิดควรเลือกพิกัดสถานที่จริง ไม่ใช่เกิดจังหวัดเดียวกันใช้พิกัดเดียวกันทั้งจังหวัด ค่าตรงนี้อาจทำให้ลัคนาซึ่งอยู่ปลาย ๆ ราศี ไปอยู่ต้นราศีถัดไป หรือจากต้นราศีไปอยู่ปลายราศีก่อนหน้าได้
ทางทฤษฏี ณ วันเวลา สถานที่เกิดเดียวกัน คนที่จะมีองศาลัคนาเท่ากัน คือคนที่อยู่ชั้นบนหรือล่างบนเราเท่านั้น เพราะเพราะลัคนาไม่ได้นำความสูงมาคำนวณ แม้เกิดเวลาเดียวกัน ห้องติดกันองศาลัคนาต้องไม่เท่ากันอาจต่างกันน้อยมาก เสี้ยวพิลิปดา อาจไม่มีความหมาย แต่ก็ต่างกัน
ในเวบถ้าเลือก เขตพระนคร กรุงเทพ. พิกัดจะเป็น Lat. 13.752555°(13°N45'09") Long. 100.494066°(13°N45'09") เทียบแผนที่พิกัดนี้จะอยู่ที่ หลังคาศาลหลักเมือง กทม. ใกล้ ๆ วัดพระแก้วครับ ความเห็นผมคือ ตำแหน่งพิกัดเริ่มต้นนี้ควรใช้ผูกดวงเมืองจริง ๆ ฝังหลักเมืองจริง ๆ ไม่ควรเป็นแยกกษัตริย์ศึก เพราะตรงนั้นไม่มีศาลหลักเมือง
ส่วนถ้าเลือก จังหวัด อำเภอ อื่นๆ พิกัดตั้งต้นจะอยุ่ที่ ใกล้ ๆ อาคาร ที่ว่าการอำเภอ/เขตนั้น ๆ ส่วนถ้าเลือก "แผนที่" พิกัดจากแผนที่ ก็เลือกชี้ตึก มุมห้อง โรงพยาบาลที่เกิดได้เลย เทคโนโลยีปัจจุบันแผนที่ภาคคำนวณทำได้ละเอียดมากครับ พิกัดใช้ทศนิยม 6 ตำแหน่ง คิดว่าละเอียดเพียงพอสำหรับชี้ตำแหน่งเล็กๆ เช่น คน 1 คนเดินบนถนนได้
อำเภอที่มีระยะห่างประมาณ 28 กิโลเมตรจากตัวจังหวัดไปทางตะวันออกหรือตะวันตก เวลาดวงอาทิตย์ขึ้นจะต่าง กัน 1 นาทีโดยประมาณ การคำนวณสมผุสลัคนาอาจต่างไป 7' 30" สมมุติเฉลี่ยลัคนา 1? = 4 นาที (คำนวณเบื้องต้นจาก เส้นรอบวงโลก 40,075 กม. เทียบ 24 ชั่วโมง ) คือผมจะบอกว่าจริง ๆ ค่าเล็ก ๆ พวกนี้มีผลภาคคำนวณและสมผุสโดยตรง รวมถึงลัคนาครับ
การคำนวณเวลาดวงอาทิตย์ขึ้น ตกจริง และ สมผุส จะคำนวณแบบดาราศาสตร์ NASA ทั้งหมด ณ พิกัดที่ระบุ อาจต่างจากแหล่งอ้างอิงเวลาดวงอาทิตย์ขึ้นที่นิยมใช้ +-1 นาที อยู่ที่ สถานที่วางจุดคำนวณ และวิธี "ปัดเศษวินาที" ว่าปัดปรกติ หรือตัดทิ้ง ผมใช้ปัดเศษปรกติ (Rounding) เศษมากกว่า 30 วินาทีปัดขึ้น ต่ำกว่าตัดทิ้ง
ถ้าเลือกเงื่อนไขข้างต้นตรงกันหมด สมผุสอาจจะต่างกันระดับ พิลิปดา หรือลิปดาในสุริยยาตร์ อันนี้อยู่ที่การปัดเศษสุดท้ายตอนคำนวณครับ
ภาคคำนวณมีรายละเอียดทางเทคนิคค่อนข้างมากครับ อาจซับซ้อนนิด ๆ แต่มีเหตุมีที่มาอธิบายได้ จะไปให้สุดก็ได้ หรือจะเอาแค่ใช้งานก็ได้ เบื้องต้นก็ประมาณนี้ครับ